Gyda darnau felly, wedi'u trwytho mor eglur ag agweddau gwladychiaeth ac ymerodraeth na ellir eu darllen heb sylw pam treulio amser gyda thafliad Fictoraidd o'r fath?  Ym mhersonol fi’n ymddiddori yn ei hunaniaeth a’r ffaith er gwaethaf y pellter yr oedd ei iaith a’i dosbarth yn gosod arni roedd hi dal yn uniaethu a’i gymuned trwy ei ffuglen.  Mae’n bwysig i mi hefyd ei bod hi'n fenyw ac mae'r pynciau y mae ei nofelau'n cyffwrdd â, er gwaethaf y genre rhamantus sy'n gallu ymddangos yn ansoffistigedig, yn cwestiynu realiti cymdeithasol penodol.

Er enghraifft ceir cyfeiriadau yn aml at yr ‘asylym’ fel y man lle bydd menywod trafferthus yn cael eu hanfon os ydyn nhw'n parhau i darfu ar 'sefydlogrwydd' y gymuned gyda'u hymddygiad gwrthgymdeithasol, un fenyw o'r fath yn amlwg yn dioddef o gyfyngder meddyliol yn dilyn marwolaeth ei babi ifanc (Torn Sails) tra bod y Ficer yn A Welsh Witch yn edmygu ‘pan-entheism’ y cymeriad canolog Catrin, sy'n cael ei labelu a'i erlid fel gwrach gan weddill ei chymuned.

Dwi hefyd yn mwynhau'r cyfeiriadau niferus at ganu yn y nofelau hyn. Mae yna ganu yn y capel, ymarferion yn y caeau ac yn y sied gwneud hwyliau ac mewn darlun o ddamwain lofaol (sy’n ddarlun go agos o ddamwain a ddigwyddodd ym Mhwll Tynewydd ym mis Ebrill 1877 [2]) mae canu emyn gan y glowyr sydd wedi'u trapio yn ddwfn o dan y ddaear yn galluogi achubwyr i'w lleoli a'u hachub.  Fel y mae Phil Carradice wedi ysgrifennu, “Allen Raine was a romantic novelist but her unequalled knowledge of Welsh life and Welsh society mark her down as an influential and distinctive writer who captured the essence of a country still trying to find its place in the modern world.” [3]

Fy syniad gwreiddiol ar gyfer fy mhrosiect Allen Raine oedd seilio opera ar ei nofel Queen of the Rushes i gael ei berfformio ar y traeth yn Tresaith. Mae’r nofel wedi’i gosod yn ystod adfywiad 1904, a hyd yn oed yn cynnwys Evan Roberts, yr arweinydd carismatig y cyfarfodydd gweddi fel cymeriad yn y testun. Mae Ieuan Gwynedd yn ystyried diwygiad 1904 fel ymgais olaf Cymry cyffredin i wneud o grefydd (rhwymo pobl gyda'i gilydd) yr hyn a fu ar un adeg - 'poblogaidd, anghlerigol, annysgedig, ansoffistigedig, brwdfrydig, organig yn y gymuned a Chymraeg ei iaith'. [4]   Gan ddychwelyd nôl at y nofel dros y misoedd diwethaf, darganfyddai fy mod wedi anghofio’n llwyr bod arwres ramantaidd y ffuglen, Gwenifer, trwy ran fwyaf o'r nofel, yn fud.

Ers 2014 dwi wedi byw yn Aberporth, pentref glanmôr yng Ngheredigion yn syth i'r de i Dresaith.  Yn ystod yr amser hwn, rwy'n teimlo nad wyf wedi cael fawr o gyswllt gyda'r gymuned gyfagos. Efallai mai natur y lle hwn sydd wedi fy rhwystro; tref glan môr gyda phoblogaeth dros dro o ymwelwyr ac ail gartrefi ynghyd ag agosrwydd at gyfleuster prawf y Weinyddiaeth Amddiffyn a phoblogaeth sylweddol hefyd sydd wedi ymddeol. Mae fy ngwaith fel artist wedi tueddu yn hytrach i ganolbwyntio ar dref agosa Aberteifi (Caermadoc yn nofelau Raine) sydd yn y blynyddoed ddiwethaf wrth wynebu dirywiad gwledig wedi bod yn meithrin hunaniaeth newydd; hunaniaeth er hynny sydd wedi ei seilio'n bennaf ar hamdden a thwristiaeth.

Yn ystod y cyfnod clo cyntaf, dechreuais arfer o gerdded bob dydd rhwng Aberporth a Tresaith.  Yn ôl achlust, dim ond saith cartref parhaol sydd yn Nhresaith – y gweddill yw tai haf neu ail gartrefi. Sgil-effaith y pandemig covid yn lleol fu marchnad eiddo cydnerth a chynyddol; gwerthir tai cyn gynted ag y cânt eu hysbysebu. 

Ffocws cyfredol cymuned Aberporth yw ymgyrch codi arian i ail-ddatblygu a diweddaru neuadd y pentref er mwyn galluogi mwy o’r gymuned cael mynediad i weithgareddau sydd ar hyn o bryd yn cynnwys marchnad WI, bowlenni mat byr a dosbarthiadau ymarfer corff.  Ar raglen radio ddiweddar am bwysigrwydd parhad grwpiau canu yn ystod y cyfnod clo canolbwyntiodd ar bwysigrwydd cyfalaf cymdeithasol cerddoriaeth sy'n cael ei ystyried yn ddeublyg fel y gallu i bontio ac i fondio h.y.. rwymo pobl a’i gilydd. [5]  Ar hyn o bryd nid oes côr yn cwrdd yn Aberporth.